Er was een tijd dat organisaties geen cultuur kenden. Ze hadden wel een manier van doen, gewoontes en een traditie. 'Zo gaat dat nu eenmaal hier.' Dat was een gegeven, daar tornde je niet aan. Rond 1980 veranderde dat. Academici muntten de term organisatiecultuur en wezen erop dat het daarbij niet alleen gaat over 'wat mensen doen' maar ook over 'hoe zij denken'. Managers begonnen zich af te vragen of ze daar iets aan konden bijsturen en zo ja, op welke wijze.

Inmiddels zijn we zo'n dertig jaar en een kleine tachtig Nederlandstalige boeken over dit onderwerp verder. En ook honderden praktische verandertrajecten. Die trajecten worden in evaluaties uiteenlopend getypeerd: van 'zeer geslaagd' tot 'volledig mislukt'. Sommigen zijn daarom fanatiek cultuurveranderaar geworden; anderen ervaren grote moeheid om weer met cultuurverandering aan de slag te gaan.

De vraag die we in dit boek aan de orde stellen is: Hoe zit het nu met cultuurveranderingen, wat is mythe en wat is realiteit? De 22 bijdragen aan dit boek bieden een rijke waaier aan organisaties, verandermethoden, tegenslagen en successen. Dat geeft Rob van Es in zijn inleiding en Léon de Caluwé in zijn conclusies gelegenheid om treffende typeringen te geven van de wijze waarop we in het Nederlands taalgebied bezig zijn met organisatiecultuurveranderingen. En dat brengt ons weer verder met het antwoord op de vraag wat daarbij mythe en wat realiteit is.

Inhoudsopgave

1 Noem het vooral geen cultuurverandering

Woord vooraf Rob van Es theorie en methode

2 Cultuur en verandering Beperkingen van het instrumentele model Huibert de Man

3 In charge maar niet in control Managementparadox van cultuurverandering Jaap van 't Hek en Leike van Oss

4 Eén zwaluw maakt nog geen zomer Methodologische uitdagingen bij onderzoek naar cultuurverandering Tom De Schryver en Christine Teelken Innoveren en leren

5 Mythe en realiteit van het creëren van innovatieculturen Standaardrecepten versus dynamisch evenwicht op innovatiedilemma's Peter Prud'homme van Reine en Ben Dankbaar

6 De waardesprong Een episode van strategisch leren in een regionaal Nederlands ziekenhuis Paul Kloosterboer en Hedzer Schotsman

7 Samen werken aan een 'leergerichte cultuur' 'Onderzoeken – leren – veranderen' als aanpak voor een cultuurvraagstuk Isolde R. van Roekel-Kolkhuis Tanke Rollen en posities

8 Een proceskundig perspectief op cultuurverandering Barbara van der Steen en Aart Goedhart

9 Verantwoordelijkheid voelen versus verantwoordelijkheid nemen De bijdrage van een leiderschapstraject in een penitentiaire inrichting Amaranta Karssiens, Claartje van der Linden en Celeste Wilderom

10 De conferentie als 'de organisatie van de toekomst' Terugblik op managementconferenties en hun rol in de cultuurontwikkeling van het bedrijf T in de afgelopen vijf jaar Liesbeth Halbertsma

11 Meervoudig organiseren voor diversiteit De uitdaging van het alledaagse en het paradoxale Folke Glastra en Mavis Carrilho

12 Competitie en coöperatie in extern gefinancierde projecten Een stakeholdersanalyse van een ontwikkelingsproject Henk van den Heuvel en Egide Maassen Private sector

13 In relaties ligt de ruimte waar cultuur ontstaat Saamhorigheid onder leidinggevenden met behulp van Whole Scale Change Cees Pronk, Esther Veldhuijzen van Zanten en Yvonne Vrolijk

14 Een gereguleerde farmaceutische productieomgeving in beweging Vincent van Heumen, Mirella Rottier, Baps Simons en Jan Hof

15 Innovatie: leidbeeld, lange adem en andere lessen Naar een handelingsrepertoire voor de transitie naar een klantgerichte onderneming René de Zoete, Gerhard Smid en George Bernaert

16 Treinverkeersleiding in beweging Een casus over cultuurverrijking Bert Slagmolen en Jan Los Publieke sector: ministeries

17 Tussen droom en daad, een digitale verlofkaart Martin Walraven en Rob Fraikin

18 Waarom steeds weer een cultuurprogramma? Drie perspectieven tegelijkertijd hanteren Gertjan de Groot en Birgit Dewez Publieke sector: gemeenten

19 Pinguïns kunnen vliegen Innovatie en leren in het openbaar bestuur: praktijk en reflectie Léon Sonnenschein en Paul van Hal

20 Bestuurskracht door focus op gedrag en overtuiging Wit in een cultuurveranderingsproces Frans Wilms, Annemarie Rooskens en Angela Plak

21 Cultuur veranderen in Maastricht Balanceren tussen groen en blauw in een gele omgeving Rob Nelissen en Jaap Verkade

22 Cultuur als bindmiddel in gemeenten Cultuurverandering tussen ambtelijk proces en bestuurlijke agenda Frans van Pinxteren

23 Survey feedback en de rol van leidinggevenden bij cultuurverandering Cultuurverandering in een gemeentelijke organisatie Maurits Jan Vink en Anushka Derks

24 Culturen veranderen

Slotopmerkingen bij de themabijdragen Léon de Caluwé

Auteurs