De ontwikkeling van het kind

1 Inleiding
1.1 Principes en definitie
1.2 Geschiedenis van de belangstelling voor de kinderontwikkeling
1.3 Kinderontwikkeling als onderwerp van wetenschappelijk onderzoek
1.4 Belangstelling voor de afwijkende ontwikkeling

2 Ontwikkelingstheorieën
2.1 Inleiding
2.2 Piagets theorie over de cognitieve ontwikkeling
2.2.1 Organisatie en adaptatie
2.2.2 Cognitieve ontwikkelingsstadia
2.2.3 Objectpermanentie
2.2.4 Kritiek op Piaget
2.3 De socioculturele theorie van Vygotsky
2.5 De psychoanalytische theorie van Freud
2.5.1 Stadia in de persoonlijkheidsontwikkeling volgens Freud
2.5.2 Afweermechnismen
2.5.3 Het Oedipuscomplex
2.5.4 Kritiek op Freud
2.6 Separatie?individuatie en de theorie van Margaret Mahler
2.7 Erik Erikson en de psychosociale ontwikkeling
2.8 De leertheorie
2.9 Ontwikkelingsoverzicht

3 Invloeden op de ontwikkeling
3.1 Inleiding
3.2 Genetische invloeden en omgevingsinvloeden
3.2.1 Genetische invloeden
3.2.2 Onderzoek naar genetische invloeden en omgevingsinvloeden
3.2.3 Genlokalisatie
3.2.4 Gen-omgevingsinteracties en -correlaties
3.2.5 Andere biologische invloeden
3.2.6 Maturatie en de kritieke periode
3.3 De directe omgeving
3.3.1 Het gezin
3.3.2 Kinderopvang en school
3.3.3 Vriendjes en vriendinnetjes
3.3.4 De buurt
3.4 Sociale en economische factoren
3.5 De culturele context
3.6 Stressvolle levensgebeurtenissen

4 Prenatale periode
4.1 Inleiding
4.2 Genetische factoren
4.3 Geslachtsdifferentiatie en gedrag
4.4 Omgevingsinvloeden
4.4.1 Ondervoeding
4.4.2 Ziekte en medicijnen
4.4.3 Leeftijd van de ouders
4.4.4 Gedrag van de moeder
4.5 Aangeboren afwijkingen en prenatale diagnostiek
4.6 De psychologische betekenis van de zwangerschap

5 Geboorte
5.1 Inleiding
5.2 Geboortecomplicaties
5.3 Laag geboortegewicht

6 Eerste levensjaar
6.1 Inleiding
6.2 Biologische ontwikkeling
6.2.1 De organisatie van het gedrag van de baby: ‘states’
6.2.2 Slapen
6.2.3 Huilen
6.2.4 Reflexen
6.3 Motorische ontwikkeling
6.4 Zintuiglijke ontwikkeling
6.4.1 Horen
6.4.2 Zien
6.4.3 Ruiken en proeven
6.4.4 Tast
6.4.5 Perceptie
6.5 Cognitieve ontwikkeling
6.5.1 Taalontwikkeling: algemene aspecten
6.5.2 Taalontwikkeling in het eerste jaar
6.6 Emotionele en sociale ontwikkeling
6.6.1 Wederkerigheid
6.6.2 De glimlach
6.6.3 Angst voor vreemden
6.6.4 Gehechtheid
6.6.5 Dagopvang van baby’s
6.6.6 Temperament
6.7 Problemen kenmerkend voor het eerste levensjaar

7 Peutertijd
7.1 Inleiding
7.2 Cognitieve ontwikkeling: de ontwikkeling van taal
7.2.1 De bouwstenen van taal
7.2.2 De vroeglinguale fase
7.2.3 Biologische en omgevingsfactoren
7.2.4 De differentiatiefase: de taalontwikkeling na de peutertijd
7.3 Biologische ontwikkeling
7.3.1 De ontwikkeling van de motoriek
7.3.2 De zindelijkheidsontwikkeling
7.4 Emotionele en sociale ontwikkeling
7.4.1 Socialisering
7.4.2 Autonomie
7.4.3 Zelf en de ander
7.4.4 Relatie met anderen
7.4.5 Zelfcontrole en emoties
7.4.6 De rol van ouders
7.4.7 Het transactionele model
7.5 Problemen kenmerkend voor de peutertijd

8 Kleutertijd
8.1 Inleiding
8.2 Cognitieve ontwikkeling
8.2.1 De preoperationele periode
8.2.2 Geheugen
8.2.3 Aandacht
8.2.4 Sociale cognitie
8.3 Emotionele en sociale ontwikkeling
8.3.1 Autonomie en zelfcontrole
8.3.2 Zelfbeschrijving, zelfbeeld en genderidentiteit
8.3.3 De ontwikkeling van spel
8.3.4 De emotionele ontwikkeling
8.3.5 De ontwikkeling van angst
8.3.6 De ontwikkeling van agressie
8.3.7 Prosociaal gedrag
8.4 Problemen kenmerkend voor de kleutertijd

9 Schoolleeftijd
9.1 Inleiding
9.2 Cognitieve ontwikkeling
9.2.1 De concreet-operationele periode
9.2.2 Geheugen en kennis
9.2.3 Aandacht
9.3 De school en het leren
9.3.1 Leren
9.3.2 Algemene leervoorwaarden
9.3.3 De school
9.3.4 Intelligentie en intelligentietests
9.3.5 Nieuwere inzichten
9.3.6 Stabiliteit van IQ
9.4 Emotionele en sociale ontwikkeling
9.4.1 Zelfbeschrijving en zelfbeeld
9.4.2 Executieve functies
9.4.3 Morele ontwikkeling
9.5 Het gezin
9.5.1 Manieren van opvoeden
9.5.2 Agressiebevorderende gezinnen
9.5.3 Broertjes en zusjes
9.5.4 Huwelijksconflicten en echtscheiding
9.6 Vriendjes en vriendinnetjes
9.7 Problemen kenmerkend voor de schoolleeftijd

10 Adolescentie
10.1 Inleiding
10.2 Biologische ontwikkeling
10.2.1 Lichamelijke veranderingen
10.2.2 De ontwikkeling van seksueel gedrag
10.2.3 Homoseksualiteit
10.2.4 Psychologische aspecten van de menstruatie
10.2.5 Verschillen in aanvang van puberteit en in snelheid van lichamelijke ontwikkeling
10.3 Cognitieve ontwikkeling
10.3.1 Sociale cognitie en morele ontwikkeling
10.4 Emotionele en sociale ontwikkeling
10.4.1 Het zelfbeeld
10.4.2 De identiteitsontwikkeling
10.4.3 De relaties met leeftijdgenoten
10.4.4 De relatie met de ouders
10.5 Problemen kenmerkend voor de adolescentie