In een markt die volop in beweging is, is innovatie op alle fronten geboden: producten en diensten, organisatie en processen, talenten van medewerkers, samenwerking in de keten, nieuw leiderschap en co-creatie. In de veelheid aan literatuur over innovatie komen evenzovele benaderingen aan bod en alle hebben zeggingskracht op hun terrein. In dit 'Groot Innovatie Modellenboek' kiezen we voor een brede definitie en vatten we innovatie op als verlengstuk van ondernemerschap. Daarmee vormen de innovatiemodellen in dit boek handreikingen om in deze markt aansluiting te vinden op nieuwe vragen en behoeften van consumenten, bedrijven en burgers. Nederland wordt meer en meer een diensteneconomie. Daarom besteden we in dit boek niet alleen aandacht aan productinnovatie, maar ook nadrukkelijk aan het ontwikkelen van nieuwe diensten en dienstverlening. We realiseren ons daarbij dat het denken in termen van producten en diensten als onderscheiden 'proposities' naar de markt niet langer houdbaar is. Ze gaan meer en meer hand in hand en versterken elkaar. Leveranciers van diensten en producten kunnen dan ook over en weer van elkaar leren. Vanuit dit perspectief worden in dit boek zes categorieën met modellen en instrumenten gepresenteerd: - Strategie & innovatie: modellen waarmee je het innovatieproces in een bedrijf richt en organiseert - Kansen & klanten: modellen die helpen om een visie en ideeën te genereren in samenspraak met klanten - Keuzes & investeringen: modellen die je ondersteunen bij het uitwerken van ideeën en het nemen van besluiten om te investeren - Samenwerking & partners: modellen die inzichtelijk maken wanneer innovatie om samenwerking vraagt en hoe je partnerships ontwikkelt - Projecten & resultaten: modellen die je vertellen hoe je een innovatieproject leidt en nieuwe producten en diensten met succes in de markt zet - Cultuur & organisatie: modellen op basis waarvan je het innovatievermogen van een organisatie in kaart brengt, versterkt en duurzaam belegt Het 'Groot Innovatie Modellenboek' is geschreven voor en door ondernemende professionals binnen bedrijfsleven, overheid en sectoren als zorg en onderwijs. Of je je nu ondernemer, business developer, innovatiemanager, adviseur of business-unit manager noemt, je hebt een verantwoordelijkheid voor het vernieuwen van je organisatie, producten of diensten. Je realiseert je dat innovatie mensenwerk is, en dat innovatie om samenwerking vraagt en om een goed doordacht proces. De modellen in dit boek zijn bedoeld om je daarbij van dienst te zijn en te inspireren. Inhoudsopgave Overzicht van de modellen en de auteurs Voorwoord Introductie DEEL 1: STRATEGIE & INNOVATIE Modellen waarmee je het innovatieproces in een organisatie richt en organiseert 1. Groeimodellen Nieuwe business creëren vanuit verschillende vormen van waardecreatie 2. Diensten-Innovatiemodel Syntens Nieuwe diensten ontwikkelen op basis van een heldere strategie 3. De Innovatie Matrix Kiezen voor innovatie die duurzaam is en impact heeft 4. Scenarioplanning De toekomst verkennen om sneller kansen te herkennen 5. Het groeimodel van Ansoff Het kiezen van de best passende groeistrategie voor je organisatie 6. Het SIMO-framework Voor het richten van creativiteit en innovatie in de dienstensector 7. Innovatiestrategie Strategisch denken rond innovatie op de kaart zetten DEEL 2: KANSEN & KLANTEN Modellen die helpen om een visie en ideeën te genereren in samenspraak met klanten 8. Trendanalyse Gestructureerd naar buiten kijken en relevante trends op het spoor komen 9. Blue Ocean strategie Concurrentie irrelevant maken door je op een nieuwe markt te begeven 10. De innovatieradar De juiste innovatieprojecten kiezen 11. De Strategische Innovatie Cyclus Een nieuwe groeicurve creëren in plaats van blijven verbeteren 12. Gebruikergedreven innovatie Dienstverlening verbeteren op basis van gedragsonderzoek bij gebruikers 13. Customer Journey Map Zichtbaar maken van klantervaringen bij het ontwikkelen van nieuwe diensten 14. Persona als innovatie-instrument Verhalen van modelklanten gebruiken om klantinzicht tot leven te brengen 15. De superpromoter Gebruik maken van enthousiaste klanten en medewerkers bij innovatie 16. Crowdsourcing Een platform creëren voor het uitwisselen van creatieve ideeën en oplossingen 17. Het Cocha-Model Je laten inspireren door digital design mogelijkheden DEEL 3: KEUZES & INVESTERINGEN Modellen die je ondersteunen bij het uitwerken van ideeën en het nemen van besluiten om te investeren 18. Business roadmapping Een plan maken voor de ontwikkeling van producten, diensten en technologieën 19. Business Model Canvas Samenhang brengen in de 'drivers' voor waardecreatie 20. Innovatie Portfolio Management Beoordelen en managen van innovatie-investeringen 21. Het klantgestuurde businessmodel Op logische wijze bij het juiste verdienmodel uitkomen 22. Het inzichtgedreven innovatiemodel Proposities ontwikkelen op basis van inzichten in business, markt en klanten 23. De Innovatie Scorecard De slaagkans van innovaties bepalen voordat je investeert 24. Innovation Funnel Het genereren van voldoende kansrijke ideeën DEEL 4: SAMENWERKING & PARTNERS Modellen die inzichtelijk maken wanneer innovatie om samenwerking vraagt en hoe je partnerships ontwikkelt 25. Open innovatie Interactief ontwikkelen van innovaties met veelzeggende klanten 26. Five degrees of co-creation involvement Beoordelen welke vorm van klantbetrokkenheid effectief is in welke situatie 27. Maatschappelijk Business Case Model Innoveren gericht op economisch en maatschappelijk rendement 28. Alliantievorming Samen investeren om sneller te innoveren 29. Netmerken Diversiteit benutten om gezamenlijk een nieuw merk te ontwikkelen DEEL 5: PROJECTEN & RESULTATEN Modellen die je vertellen hoe je een innovatieproject inricht, leidt en nieuwe producten en diensten met succes in de markt zet 30. Het Stage Gate-model Een innovatieproject in vijf stappen tot een succes maken 31. Het APSIT-model Op basis van beproefde technologie een nieuwe dienst in de markt zetten 32. De InnovatieSleutel Leiding geven aan lerende innovatieteams 33.Het requirementsmodel Innoveren met het eindresultaat voor ogen 34. Het VNA-model Vooraf opbrengsten van in netwerken ontwikkelde innovaties kwantificeren 35. De Customer Value Map Positioneren van een innovatie op basis van prijs-kwaliteitpercepties 36. Het ESSB-model Omgaan met aankoopbarrières bij nieuwe producten en diensten DEEL 6: CULTUUR & ORGANISATIE Modellen op basis waarvan je het innovatievermogen van een organisatie in kaart brengt, versterkt en duurzaam belegt 37. Het zandlopermodel Ruimte creëren in een organisatie om kennis te transformeren in kansrijke ideeën 38. De Innovation Climate Scan (ICS) Ontdekken waarom innovatie niet succesvol verloopt 39. Model voor Innovation Performance Improvement Heldere criteria hanteren om de innovatiefunctie vorm te geven 40. Challenge Driven Innovation model Creatief denken stimuleren om een innovatieve organisatiecultuur te ontwikkelen Over de redactie Over de auteurs : Prof. dr. Frank Kwakman is bijzonder hoogleraar aan Nyenrode Business Universiteit. Hij adviseert, publiceert, doceert en verricht onderzoek op het gebied van marketing en strategie bij professionele dienstverleners. Hij is managementconsultant van huis uit, werkte bij grotere bureaus en zette een eigen adviesbureau op. Richt zich vanaf 2002 exclusief op de markt van professionele dienstverlening. Van zijn hand verschenen diverse bekende publicaties op dit gebied zoals 'Professionals & Acquisitie', 'Personal branding' en 'De toekomst van professionals'. Als docent verzorgt Kwakman masterclasses aan verschillende universiteiten en hogescholen. Zijn onderzoek staat in teken van de ontwikkeling van de professionele dienstverlening in Nederland tegen de achtergrond van de veranderende markt. Ruud Smeulders (1954) heeft natuurkunde gestudeerd aan de Technische Universiteit Delft en is daar gepromoveerd (1984). Daarna startte hij als technisch commercieel medewerker bij de Lasertechniek groep van Koning en Hartman, van welke groep hij twee jaar later salesmanager werd. In 1989 was hij directeur van het optische ingenieursbureau Optel. En in 1990 werd hij Senior Consultant Technologie bij Volmac (het huidige Cap Gemini Nederland). Van 1995 tot 2001 is Smeulders Manager Nieuwe Technologieën bij de Robeco Groep geweest. En van 2001 tot heden werkt hij als Innovatie Manager Technologie voor de Rabobank Groep. Van 2009 tot eind 2011 werkte hij daarnaast parttime als programmadirecteur voor de stichting Exser. In zijn huidige functie bij de Rabobank is Smeulders verantwoordelijk voor innovatiemanagement, co-creatie, innovatienetwerken, innovatieprojectenportfolio management, technologie trendanalyses, scenarioplanning studies en innovatie bewustwordingsprogramma's. In zijn functie bij Exser zorgde Smeulders voor het opzetten en uitvoeren van onderzoekprogramma's en projecten op het gebied van diensteninnovatie.