Leren met collega’s' is geschreven vanuit de gedachte dat professioneel werken tegenwoordig steeds meer ‘permanent leren’ en ‘persoonlijke ontwikkeling’ vraagt. De oude Grieken leerden met elkaar in zuilengalerijen en bij tempels. Namen als ‘stoïcijns’, ‘peripatetisch’, en ‘de tuin van Epicurus’ herinneren daar nog aan. Onder de azuren hemel en tegenover weidse vergezichten, namen zij in alle rust de tijd om te leren. Het woord ‘school’ betekent dan ook in het oude Grieks ‘vrij zijn’, ‘niets om handen hebben’. 'Leren met collega’s' wil eenzelfde klimaat scheppen in het hart van de moderne professionele werkplek. Erik de Haan vraagt van zijn lezers de durf om samen met collega’s • de rust en vrijheid te organiseren om aan professionalisering te werken • de eigen sterke en zwakke kanten te tonen en te bespreken • de grenzen van aanwezige expertise op te zoeken en te overschrijden • dit zoeken en verkennen als essentieel onderdeel van het eigen werk te zien. Zo is 'Leren met collega’s' een boek voor alle collega’s die elkaar nodig hebben om bij te blijven en die zich aan elkaar durven en willen ‘spiegelen’. In deze uitgebreide vierde druk staan weer drie nieuwe methodieken en drie nieuwe hoofdstukken, met onder meer een introductie tot virtuele intercollegiale consultatie en een recente praktijkcasus met maar liefst 700 consultatiegroepen in een periode van vijf jaar. De gepresenteerde werkvormen zijn veelvuldig toegepast door de auteur en zijn collega’s. Over de auteur : Erik de Haan werkt voor Ashridge Consulting nabij Londen en als zelfstandig organisatieadviseur in Nederland. Inhoud : Leren met collega's Deel I Intercollegiale consultatie Introductie: professionaliseren door gezamenlijke reflectie 1 Intercollegiale toetsing en intervisie: overeenkomsten en verschillen Intercollegiale toetsing: de professie centraal Intervisie: de professional centraal Intercollegiale toetsing en intervisie: het belangrijkste verschil 2 Wat of wie is eigenlijk aan de orde? 3 De kunst van het vragen stellen Gesloten en gerichte vragen Open vragen Vragen om voorzichtig mee te zijn Vragen om op terug te vallen Ordenen en samenvatten 4 Consultatiemethodieken Korte introductie van alle methodes a. De toetsingsmethode b. De terugkoppelingsmethode c. De probleemoplossende methode en de Balintmethode d. De leer- en onderzoekmethode e. De dominante-ideeënmethode f. De U-methode g. Leren van successen h. De tienstappenmethode i. De vijfstappenmethode j. De roddelmethode k. De clinicmethode l. De verhaalmethode m. De hologrammethode n. Organisatieopstellingen 5 Het kiezen van de juiste consultatiemethodiek 6 Leer- en oefenmethodieken Introductie van de drie methodes a. De dialoogmethode b. De zelfobservatiemethode c. De begeleidersmethode 7 Condities voor intercollegiale toetsing en intervisie Vrijheid Veiligheid Vertrouwelijkheid Verwachtingen Voorbereiding en nazorg Voorwaarden voor in te brengen praktijkvragen Deel II Begeleiding Introductie: begeleiding van consultatiegroepen 8 Rol van de begeleider Wie neemt deze rol op zich? Begeleiding van intercollegiale toetsing Begeleiding van intervisie Samenvatting 9 Methodische invulling van de begeleidersrol a. Starten en kiezen van methode b. Het inbrengen van het vraagstuk c. Het stellen van de vragen d. Het uitwisselen van ideeën, visies, probleembeschrijvingen enz. e. Het adviseren f. Het evalueren 10 Zorgen voor leren aan twee kanten Uitstellen van het oordeel Streven naar een open benadering Relatie inbrenger en vraagstuk nagaan De rollen omdraaien 11 Feedback geven 12 Oog hebben voor spiegelingen a. Door de bril van de inbrenger: waar kijken we naar? b. Het onderwerp wordt een brandpunt van herkenning c. Spiegelingen van dan en daar d. Gebrek aan focus: diffuse verstrooiing 13 Stimuleren van ontwikkeling Stimuleren van het consultatiewerk Stimuleren van de groepsontwikkeling 14 Omgaan met moeilijke momenten Deel III Leren van ervaringen Introductie: geleerden over leren 15 Enkele begrippen en definities vooraf 16 Vier leerstijlen a. Divergeren b. Assimileren c. Convergeren d. Accommoderen e. Enkelvoudig leren f. Tweevoudig leren g. De volledige cyclus van ervaringsleren 17 Leren beter te leren 1 ‘Metaleren’ 2 Zelfsturing bij leren 3 Begeleiding van leren 18 Opwaartse spiralen: een leven lang leren 19 Neerwaartse spiralen: fantasieën en beperkingen Het ongenoeglijke en onverkwikkelijke van leren Pogingen om de spiralen te doorbreken Deel IV Van consultatie- naar leergroepen Introductie: grenzen aan intercollegiale consultatie 20 Intercollegiale consultatie als aanvulling op opleiding en werkpraktijk Hoe past intercollegiale consultatie in de leercirkel van Kolb? Wat zijn voordelen van intercollegiale consultatie? Wat zijn manco’s bij het leren in intercollegiale consultatiegroepen? 21 Verbreding I: kortcyclisch leren Dit boek Leren met collega’s als EPBV-tje Toepassing op intercollegiale toetsing en intervisie 22 Verbreding II: action learning Wat verstaan we onder action learning? De belangrijkste principes van action learning In het oog lopende verschillen met intercollegiale consultatie 23 Verbreding III: zelfsturend leren en lerende netwerken Wat verstaan we onder zelfsturing? Wat is er nodig om tot zelfsturend leren met collega’s te komen? Lerende netwerken als voorbeeld van zelfsturend leren De belangrijkste principes van lerende netwerken In het oog lopende verschillen met intercollegiale consultatie en action learning 24 Verbreding IV: virtuele intercollegiale consultatie Ghislaine Caulet & Erik de Haan Wat verstaan we onder virtuele intercollegiale consultatie? De belangrijkste principes van virtuele intercollegiale consultatie Audio-intervisie als voorbeeld van virtuele intercollegiale consultatie Voordelen van audio-intervisie Uitdagingen van audio-intervisie In het oog lopende verschillen met klassieke intercollegiale consultatie Bijlage A Observatieformulieren A.1 Binair observatieformulier A.2 Multiple choice observatieformulier Bijlage B Logboeken B.1 Logboek voor de deelnemers B.2 Logboek voor de procesbegeleider Bijlage C Een ezelsbrug voor het geven van feedback: de vier G’s C.1 Kritische feedback C.2 Ondersteunende feedback Bijlage D Inventarisatie van leerstijlen Bijlage E Onderzoek naar intercollegiale consultatie: Hoe leren deelnemers? Onze onderzoeksvraagstelling Resultaten Bijlage F Een gemeenschap van lerende collega’s: intercollegiale consultatie bij de BBC Samen werken aan verandering Leren met collega’s op vele niveaus Reflecties van deelnemers en begeleiders