Onderwijs en zorg zijn vaak gescheiden werelden, elk met een eigen taal. Voor wie op dit grensvlak actief is – werkzaam met kinderen en/of jeugdigen met enerzijds ontwikkelingsproblemen, emotionele problemen en/of gedragsproblemen en anderzijds leerproblemen en/of problemen met schools gedrag – is het slaan van een brug tussen beide werelden noodzaak. Het belang van een geïntegreerde, interprofessionele behandelingsplanning is daarbij volgens de auteurs evident. In het eerste deel van ‘Ontwikkeling & leren; psychiatrie op school’ is uitgewerkt hoe onderwijs, jeugdzorg, jeugd-ggz en kinder- en jeugdpsychiatrie vanuit een gezamenlijk kader kunnen opereren. In het betreffende werkmodel zijn diverse theorieën verwerkt. Vanuit dit model wordt een diagnostisch framework opgebouwd en een gedeeld kader voor (be)handelingsplanning. In het tweede deel is verzameld en geordend wat tot op heden bekend is over het samengaan van de kinder- en jeugdpsychiatrische stoornissen en ziektebeelden en leerproblemen of problemen met schools gedrag. Zo wordt het grensvlak uitgewerkt voor pervasieve ontwikkelingsstoornissen, aandachts-/hyperactiviteitsstoornissen, gedragsstoornissen, internaliserende en psychotische stoornissen. De uitgave is bestemd voor psychiaters, psychologen en orthopedagogen, zowel verbonden aan jeugdzorg, jeugd-ggz en onderwijsinstellingen als werkzaam in particuliere praktijken die in hun werk worden geconfronteerd met kinderen met genoemde problemen. Ook biedt het boek achtergrond en kader aan onderwijsdeskundigen werkend met deze kinderen en jeugdigen, remedial teachers, individuele begeleiders en leerlingbegeleiders en zij die werken op REC-scholen en scholen voor SBO. Gelijktijdig met ‘Ontwikkeling & leren; psychiatrie op school’ verscheen bij dezelfde uitgever het boek ‘Adaptief behandelen op school’. Beide uitgaven zijn complementair, maar ook afzonderlijk van elkaar goed te gebruiken. De auteurs Fop Verheij (hoogleraar kinder- en jeugdpsychiatrie) en Frida van Doorn (GZ- en schoolpsycholoog) zijn beiden werkzaam bij de afdeling kinder- en jeugdpsychiatrie van het Erasmus MC-Sophia te Rotterdam. Het boek is een gezamenlijke krachtsinspanning, gedragen door een jarenlange samenwerking. Inhoudsopgave : Ontwikkeling & leren Voorwoord bij de eerste druk Voorwoord bij de tweede, geactualiseerde druk Inleiding Op het grensvlak Operationalisatie van het grensvlak Visualisatie van het grensvlak 1 Samenhang tussen cognitie, ontwikkeling, intelligentie en leren Over samengaan en multitheoretisch Over ontwikkeling en omgeving Over cognitieve ontwikkeling Over intelligentie als vergelijkende kwalificatie Over leren als aspect van ontwikkeling Samenvatting 2 Cognitie en intelligentie in één theorie Over gelijk en verschillend Intelligentie is algemeen, kennis is specifiek Basale verwerkingseenheid Specifieke processors Kennisverwerving met behulp van basale verwerkingseenheid en specifieke processors Kennismodules Kennisverwerving met behulp van modules Over de wisselwerking Over de terminologie Over gelijk en verschillend: reprise 3 Over de cognitief-structurele ontwikkeling en haar diagnostiek Theorie van Piaget Kritiek Neo-Piagetiaanse theorieën Piagetiaanse theorie en informatieverwerkingstheorieën Denkontwikkeling en kennisdomeinen Uitvoerende functies oftewel metacognitie Waarde van (neo-)Piagetiaanse diagnostiek Waarde van (neo-)Piagetiaanse theorie voor het onderwijs Toegevoegde waarde voor de kinder- en jeugdpsychiatrische praktijk 4 Ontwikkeling en leren in één werkmodel Inleiding Van kind naar leerling Families van theorieën in één kader Leergeschiktheid binnen een model voor de normale emotioneel-sociale ontwikkeling Problemen in de emotioneel-sociale ontwikkeling als uitgangspunt Onderzoeksgegevens over gescheiden ontwikkelingsdomeinen Vertaling naar theoretische kaders Leerstoornissen als uitgangspunt Onderzoeksgegevens over gescheiden ontwikkelingsdomeinen Voorkomen Vertaling naar theoretische kaders Werkmodel waarin alle theorieën een plaats hebben Multidisciplinair samenwerken Interdisciplinaire visie Koppeling tot een omvattend werkmodel Bijlage leervoorwaarden Het kind en de algemene leervoorwaarden Het kind en de specifieke leervoorwaarden 5 Werkmodel met diagnostische breedte Multidisciplinaire samenwerking Samengaan van problematieken, nader bezien Werkmodel en het kind of de jeugdige met problematiek Leerstoornis per ontwikkelingsas Aanwezigheid en matching: voorwaardenscheppend Problematische leervoorwaarden Emotioneel-sociale leervoorwaarden Didactische leervoorwaarden Leerkracht-, lesstof- en groepsvariabelen 6 Diagnostiek bij leer- en gedragsproblemen op school Diagnostiek en doel Longitudinale diagnostiek Diagnostiek met een leerstoornis als uitgangspunt Diagnostiek met ernstige emotionele problemen en/of gedragsproblemen als uitgangspunt Voortgaande samenwerking 7 Pervasieve ontwikkelingsstoornissen en schools leren en gedrag Inleiding Categoriale rubricering Dimensionele rubricering Rubricering vanuit ontwikkelingspsychopathologisch perspectief Oude verklarende kaders en behandelingsconsequenties Nieuwe verklarende kaders Algemeen behandelingskader Elementen van handelingsgerichte diagnostiek en een op onderwijs gericht handelingskader Uitwerking van een op onderwijs gericht handelingskader 8 Aandachtstekort-/hyperactiviteitsstoornissen en schools leren en gedrag Inleiding Categoriale rubricering Dimensionele rubricering Verklarende kaders Over samengaan met andere stoornissen Geen algemeen behandelingskader Elementen van een op onderwijs gericht handelingskader Uitwerking van een op onderwijs gericht handelingskader 9 Gedragsstoornissen op school en schoolweigering Inleiding Categoriale rubricering Dimensionele rubricering Over samengaan met andere stoornissen Elementen van een op onderwijs gericht handelingskader Beperkte uitwerking van een op onderwijs gericht handelingskader 10 Internaliserende problematiek en schools leren en gedrag Inleiding Categoriale rubricering Rubricering vanuit ontwikkelingspsychologisch en -psychopathologisch perspectief Effect van internaliserende problematiek op school Samengaan met leerstoornissen Elementen van een op onderwijs gericht handelingskader Algemeen (be)handelingskader 11 Psychotische stoornissen en schools leren en gedrag Inleiding Categoriale rubricering Dimensionele rubricering Algemeen behandelingskader Elementen van handelingsgerichte diagnostiek Op onderwijs gericht behandelingskader 12 Behandelen op school Inleiding Vormgeving van de onderwijs-leersituatie Leerkracht-leerlingrelatie (met de leerling/vanuit de leerkracht) De planning van een onderwijsaanbod Omgaan met de werkhouding 13 Contexten om te leren Inleiding Regulier basisonderwijs als context om te leren Speciaal basisonderwijs als context om te leren REC-school als context om te leren Educatieve therapie als context om te leren Overeenkomsten wat betreft het hulpverlenend proces tussen de diverse contexten om te leren 14 Schoolhandelingsplanning in een behandelende context Inleiding Uitwerking van de algemene behandelingsplanning Voorgestructureerd werkmodel voor school Vast stramien voor het opstellen van een schoolhandelingsplan Format van een schoolhandelingsplan Register Over de auteurs