Hoe trek je vastgelopen cao-onderhandelingen weer vlot? Met een gedicht? Hiermee lukte het NS om de weggelopen vakbond VVMC weer aan de onderhandelingstafel te krijgen. Minder goed liep het af met een bibliothecaris bij de Koninklijke Marine. Hij luidde de klok over onethisch gedrag van zijn superieuren, uit wraak voor een slechte beoordeling. Sindsdien wordt hij geïntimideerd. Arbeidsrelaties zijn vol conflicten, zowel de individuele relaties op de werkvloer als de collectieve verhoudingen tussen sociale partners. De kans op conflict neemt almaar toe, omdat arbeidsrelaties voortdurend veranderen. Organisaties reorganiseren, werknemers zijn divers en mondig en er is een wildgroei aan contractvormen ontstaan. Tien procent van de beroepsbevolking is inmiddels zzp’er en werknemers zijn hun vaste baan niet zeker. Tango op de werkvloer laat zien dat vooral rondom inzetbaarheid van werknemers doorbraken nodig zijn. Zowel op de werkvloer als tussen sociale partners. Er zou een ‘leervirus’ moeten gaan heersen opdat mensen en organisaties zich volop ontwikkelen. De auteur bespreekt theorie, onderzoek en praktijkvoorbeelden om aan te tonen dat arbeidsrelaties veranderen, dat arbeidsconflicten constructief te hanteren zijn en dat inzetbaarheid tot stand komt in een goed gesprek waarin mensen afspraken op maat maken. Het boek is een must read voor HR-professionals, cao-onderhandelaars, OR-leden en ieder ander die bezig is met de vraag hoe arbeidsrelaties volwaardiger kunnen worden in deze snel veranderende wereld. Over de auteur : Aukje Nauta is bijzonder hoogleraar Employability in Werkrelaties aan de Universiteit van Amsterdam. Haar leerstoel is ingesteld door de Nederlandse Stichting voor Psychotechniek (NSvP). Zij is mede-oprichter van adviesbureau Factor Vijf: www.factorvijf.eu. Inhhoudsopgave : Tango op de werkvloer Voorwoord IX 1 Arbeidsrelaties van de jaren tien 1 1.1 Cao-conflict bij NS 2 1.2 Dit boek 4 1.3 Arbeidsrelaties van de jaren tien zijn veelkleurig 5 1.3.1 Zzp’ers 6 1.3.2 Outsiders 7 1.3.3 Onvaste vaste banen 8 1.3.4 Het nieuwe werken 8 1.3.5 Variatie kenmerkt arbeidsrelaties van de jaren tien 10 1.4 Wat is een arbeidsrelatie en waarom knelt zij momenteel? 11 1.4.1 Arbeidsrelaties in psychologische, economische en juridische zin 11 1.4.2 Knelpunten in arbeidsrelaties 13 1.4.3 Samengevat 15 1.5 Een nieuw model voor soorten arbeidsrelaties 15 1.5.1 Verwachtingen en beloften van werknemers 16 1.5.2 Soorten arbeidsrelaties 17 1.5.3 Een nieuw model voor psychologisch contract 18 1.6 Arbeidsrelaties zijn ingebed in collectieve arbeidsverhoudingen 20 1.6.1 Het Gebouw van Arbeidsverhoudingen 21 1.6. 2 Verbindingen tussen de verdiepingen in het Gebouw van Arbeidsverhoudingen 24 1.7 Verschil mag er zijn in arbeidsrelaties 27 2 Een geschiedenis van wederkerigheid 29 2.1 Wederkerigheid 30 2.2 Interactiepatronen in relaties 31 2.2.1 De transactionele analyse van Eric Berne 31 2.2.2 De Roos van Timothy Leary 33 2.2.3 De sociale uitwisselingstheorie van Peter Blau 34 2.3 Een geschiedenis van het psychologisch contract 37 2.3.1 Twee vroege epistels over psychologisch contract 37 2.3.2 Onderzoek naar psychologisch contract komt op stoom 39 2.3.3 Onderhandelingsruimte voor psychologische contracten 40 2.4 Hoe Nederlandse arbeidsrelaties vanaf de Tweede Wereldoorlog volwassen worden 42 2.4.1 1945-1965: De kindertijd van arbeidsrelaties 43 2.4.2 1965-1985: Arbeidsrelaties in de puberteit 45 2.4. 3 1985-2005: Arbeidsrelaties in hun jongvolwassenheid 47 2.4.4 2005-2025: Volwassen arbeidsrelaties 49 2.5 Tot slot 50 3 Arbeidsrelaties staan bol van conflicten 53 3.1 Conflicten in arbeidsrelaties 54 3.1.1 Cijfers over arbeidsconflicten 54 3.1.2 Soorten conflicten 55 3.1.3 Breuk in het psychologisch contract 57 3.1.4 Individuele en collectieve conflicten 58 3.2 Ruziën op de werkvloer 59 3.2.1 Creatieve dialoog 61 3.2.2 Condities voor vruchtbare conflicthantering 63 3.2.3 Afhankelijkheidsstructuur 64 3.2.4 Conflictcultuur 66 3. 3 Mediation en meer manieren van conflictmanagement 67 3.3.1 De weg naar mediation 67 3.3.2 Conflictmanagementsysteem in het Erasmus MC 69 3.4 Collectief conflict over verhoging AOW-leeftijd 70 3.4.1 Hoe het conflict over verhoging van de AOW-leeftijd escaleerde 70 3.4.2 Pensioenakkoord gesloten in juni 2010 72 3.4.3 Gevolgen verhoging AOW- en pensioenleeftijd voor arbeidsrelaties 73 3.5 Goede arbeidsrelaties vragen om constructief conflictmanagement 75 4 Inzetbaarheid, kern van arbeidsrelaties 77 4.1 De donkere kant van inzetbaarheid 78 4.2 Inzetbaarheid is de kern van arbeidsrelaties 79 4.2.1 Inzetbaarheid is van levensbelang 80 4.3 Inzetbaarheid is een weerbarstig thema 81 4.3.1 Velen vinden inzetbaarheid niet belangrijk 82 4.3.2 Inzetbaarheid onderhouden kost tijd en moeite 83 4.3.3 Veel arbeidsrelaties zijn armoedig 84 4.3.4 Met de leeftijd gaat inzetbaarheid achteruit 85 4.4 Onderzoek verheldert inzetbaarheid 85 4.4.1 Wat is inzetbaarheid? 86 4.4.2 Waartoe leidt inzetbaarheid? 89 4.4.3 Wat beïnvloedt inzetbaarheid? 90 4.4.4 Hoe valt inzetbaarheid te verhogen? 91 4.5 I-deals en inzetbaarheid 92 4.5.1 Idiosyncratic deals (i-deals) 93 4.5.2 Voordelen van i-deals 95 4.5.3 Nadelen van i-deals 97 4.5.4 Proces Idealoog in de Universitair Medische Centra 98 4.6 De kracht van dialoog 100 4.6.1 Laat dialoog zien 101 4.6.2 Wat is een goede dialoog? 101 4.7 It takes two to tango 102 4.7.1 Omscholen van ontwerper tot geotechnicus 103 4.7.2 ‘Terug’ naar de inhoud 103 4.7.3 Kei in deeltijd 103 4.7.4 Behouden gebleven dankzij een baan op maat 103 4.7.5 Nieuw project voorkomt vastlopen 104 5 Arbeidsrelaties klaarstomen voor de jaren twintig 107 5.1 Het Maaslandmodel 108 5.2 Arbeidsrelaties anno 2010 zijn voor verandering vatbaar 109 5.3 Het droomhuis van de toekomst 111 5.3.1 Flexibiliteit en zekerheid 112 5.3.2 Competitie en coöperatie 115 5.3.3 Individu en collectief 116 5.3.4 Een ingenieursbureau met een Flex-BV 117 5.4 Hoe ziet de verbouwing eruit? 119 5.4.1 NS verbetert gesprekken over inzetbaarheid 121 5.4.2 ING werkt met tripartiete Taskforce Employability 121 5.4.3 Het bureau Jonge Honden is zo flexibel als jonge honden maar kunnen zijn 122 5.4.4 Binnenlandse Zaken leert ambtenaren in dialoog met burgers te gaan 123 5.4.5 Bedrijven wenden deeltijd-ww slim aan voor bredere inzetbaarheid 123 5.5 Experimenteren, leren en publiceren 124 5.5.1 Actieonderzoek in de traditie van organization development (OD) 126 5.6 Piramides ondersteboven 127 5.6.1 Houd het gebouw licht en luchtig 127 5.6.2 Houd bij de renovatie een vinger aan de pols 128 5.6.3 Schop heilige huisjes omver 128 5.7 Tot slot van dit boek Dankwoord 131 Over de auteur 133 Literatuur 134 Register 142 Eerder verschenen 146