De auteurs hebben hun intense betrokkenheid bij het vitaliseren van steden beschreven in hun eerdere boek ‘Werken aan de Wakkere Stad’ in 2015. Naast veel enthousiaste reacties kregen zij ook vaak de vraag: ‘Hoe doe je dat nou concreet, werken aan een wakkere stad?’ Daar bestaan natuurlijk geen traditionele stappenplannen voor. Maar de auteurs wilden wel aan iedereen, die als bestuurder, ambtenaar, professional of bewoner daadwerkelijk die vitalisering wil aanpakken, een aantal zo concreet mogelijke richtsnoeren en handelingsperspectieven aanreiken. In dit boek worden vijftig van die concrete invalshoeken − hier werkvonken of algoritmes genoemd − beschreven. Een deel gaat over vitalisering van jezelf, een deel beschrijft stappen voor professionals en bewoners op straat, en het laatste deel is geschreven voor leidinggevenden en bestuurders. Het creëren van vitale gemeenschappen in buurten en wijken is niet alleen maar een leuke hobby of een werkwijze die mooi past bij de huidige beleidskaders. Het bouwen aan betrokkenheid en collectieve zelfsturing gebeurt voor de auteurs altijd tegen de achtergrond van grotere maatschappelijke opgaven. Het ontwikkelen van de leefbaarheid in de wijken van vandaag is altijd bedoeld om daarmee ervaring op te doen voor de grotere maatschappelijke uitdagingen van deze tijd: ons energiegebruik, onze klimaatbeïnvloeding, onze voedselproductie, de toenemende afvalberg, de migratiestromen van vluchtelingen op drift, de toenemende grip van de onderwereld op de bovenwereld, enzovoort. Die macroproblemen vragen om een internationale aanpak, maar dat gaat langzaam en is niet genoeg. Er is ook een beweging van onderop nodig om in de microstructuren van leefgemeenschappen een sprankelende atmosfeer te ontwikkelen om samen oog te krijgen voor de vragen die ons allen raken. Wakkere gemeenschappen zijn leerscholen voor solidariteit. Daar kunnen we vandaag oefenen in onderlinge verbondenheid en in het omgaan met meervoudigheid, die nodig zijn om een betere wereld voor onze kinderen na te laten. Wilco Berenschot, wijkagent in Rotterdam: 'Ik vind het een prachtig werk, mijn hart gaat er sneller van kloppen. De algoritmes zijn heel herkenbaar in de praktijk van de wijkagent. Deze politieagent moet namelijk in de stad als een soort hacker, vol passie, vanuit zijn intrinsieke motivatie, de balans zoeken tussen de systeem- en leefwereld, tussen het publiek domein en de persoonlijke interactie. En bewoners en professionals wakker maken, zoals het in het boek mooi wordt omschreven, is echt een kunst. Daarmee kun je, zoals Jan Bommerez in zijn gelijknamige boek mooi omschrijft, ‘een rups leren vliegen’. Daarvoor moet je de omstandigheden in de wijk creëren – mensen verleiden en bewoners wakker maken –, zodat de rups inderdaad transformeert tot een wakkere wijkvlinder. Het boek van Frans Verhaaren en Jan van Ginkel laat de chaos van deze tijd indringend doorleven en herkennen, en geeft met al zijn algoritmes, de energie die nodig is om te werken aan een duurzame samenleving. Een mooi pad om te volgen.' Frans Verhaaren was organisatieadviseur. Nu neemt hij als betrokken burger zelf initiatieven om gemeenschappen weer vitaal te maken. Hij doet dat samen met enkele collega’s in het netwerk StreamLinks. Jan van Ginkel is momenteel is concerndirecteur en loco-provinciesecretaris van de provincie Zuid-Holland. Hij is zeer betrokken op sociale innovaties. Inhoudsopgave Voorwoord 9 Inleiding 13 Deel 1 De vonk in jezelf ontsteken 29 Vanuit verlangen je buurt ontwikkelen 35 1 Inwoners ontwikkelen zelf hun buurt in Schiedam 36 2 Oversteken naar de leefwereld 47 3 Vermenigvuldigen in meervoudigheid 53 4 Je verlangen volgen 59 5 Realiseren van je context: who else? 65 6 Rekenschap vragen over eigenaarschap 69 7 Aanleren van zelfleren 73 8 Creatief uit de dramadriehoek stappen 79 9 Bewegen in generatief bewustzijn 83 10 Klokkijken in een meervoudige tijd 89 Deel 2 De straat op, de ontmoeting aangaan 95 We leven in een rivier, niet in een kanaal! 101 11 De pijnlijke kunst van het spagatisme 103 12 Beweging echt kunnen zien 107 Ruim baan voor de frontlijn! 111 13 Een integrale pilot in Assendorp 112 14 Eigenaarschap laten bij de eigenaren 117 15 Daadkrachtig op je handen zitten 123 16 De frontlijn laten sturen 129 17 Invloed verwerven door ketenkraken 133 Bouwen aan gemeenschapskracht 137 18 Betekenis in nabijheid regisseren 139 19 Uitnodigen als levensstijl 143 20 Vitaliseren door je conversaties 149 21 Leiderschap delen in fluïde netwerken 155 Postmoderne professionaliteit 159 22 Samenleven in Lombok 160 23 Opereren als postmoderne professional 167 24 Sturing van bonding naar bridging 171 25 Integrerend in plaats van integraal werken 175 26 Schakelen tussen schalen 177 27 De randfiguur als rolmodel nemen 181 Leren in en van de praktijk 185 28 Een sociaal lab in de praktijk 186 29 Praktijk ontwikkelen in plaats van beleid ontwikkelen 189 30 Pionieren via kortcyclisch leren 193 Innovatie ethisch-methodisch aanpakken 199 31 Een wijkbedrijf in Diezerpoort 200 32 De maatschappelijke opdracht vooropstellen 207 33 Intelligent aanmodderen 209 34 Innoveren is versimpelen 211 35 Innoveer ín de keten 213 36 De ‘wisdom of the crowd’ gebruiken 215 37 Innovatie borgen 219 Ten slotte 223 38 Kortom: persisteren op de Plek der Moeite 225 Deel 3 Vierde-orde-leiders voor wakkere organisaties en steden 229 Naar een nieuwe overheid 235 39 Vitalisering van een regio van onderop 236 40 Herijken van de identiteit van de overheid 243 41 Energetische responsiviteit 251 42 Strategisch vernieuwen 255 43 Democratie in de steigers houden 263 Naar vernieuwend leiderschap 267 44 Leiderschap inzetten voor het leren leren 268 45 Radicaliseren van het leiderschap 273 46 Via leerarchitectuur op bewustzijn sturen 277 47 Groen organiseren 281 48 De leidinggevende als antistollingsexpert 285 49 ‘Veruberen’ van je organisatie 291 50 Leiderschap bieden aan uitvoeringskracht 297 Noten 301 Nawoord 305 De auteurs 307